Kościół filialny w Smolniku

Smolnik – to niewielka wieś w powiecie sanockim, w gminie Komańcza, położona na prawym brzegu Osławy, w wąskiej górskiej dolinie pomiędzy doliną Łupkowa a szczytem Magurycznego. Powstała w XVI w. na mocy prawa nadanego w 1511 r. przez Starostę Sanockiego, a zarazem Hetmana Wielkiego Koronnego i Wojewody Krakowskiego – Mikołaja Kamienieckiego. Osadnicy, jak wskazuje nazwa wsi – smolarze, stanowili ją na tzw. surowym korzeniu, wydzierając ogniem bezkresnej wówczas puszczy każdą piędź ziemi. Już z mocy prawa Smolnik zapowiadał się na bardzo dużą wieś, bo obejmował teren późniejszych ośmiu miejscowości i rzeczywiście taki status tzn. największej wsi Starostwa Sanockiego uzyskał w II połowie XVI w. Specyfikę klimatu Smolnika wynikającą z położenia z dala od głównych linii komunikacyjnych, dodatkowo podkreślają znajdujące się w niej relikty przeszłości. Można więc zobaczyć kilka zabudowań łemkowskich oraz prawdziwą perełkę – kościół.

Cerkiew – początkowo grekokatolicka – została zbudowana w 1806 r. Konsekrowana w 1846 roku pw. Przeniesienia Relikwii św. Mikołaja. W latach 1956 – 1961 przejęta i użytkowana przez parafię rzymskokatolicką w Komańczy. W latach 1961 – 1968 zamknięta i w tym okresie okradziona z części ikon i sprzętów liturgicznych. Od 1979 do 1983 roku pełni funkcję kościoła parafialnego, ustanowionej przez ks. bp Ignacego Tokarczuka parafii pw. św. Mikołaja w Smolniku, dostosowana do wymogów liturgicznych kościoła rzymskokatolickiego. W 1983 roku siedziba parafii została przeniesiona do Nowego Łupkowa a cerkiew w Smolniku użytkowana jest jako kościół filialny parafii w Nowym Łupkowie.

Architektura świątyni w typie barokowym, jest orientowana, murowana z kamienia, układanego na zaprawie wapienno-glinianej z dodatkiem słomy, otynkowana. Zbudowana na rzucie prostokąta z wysoką czworoboczną cebulastą wieżą nad przedsionkiem wtopioną w dach nawy. Dach kalenicowy zwieńczony dwoma ośmiobocznymi wieżyczkami nad nawą i prezbiterium, zakończonymi krzyżami, pokryty blachą. Drewniana więźba dachowa cerkwi wykonana została przez dawnych cieśli bez użycia gwoździ – elementy łączono drewnianymi kołkami. Z boku niewielkie przybudówki, z tyłu cerkwi zakrystia.

Wewnątrz nawy zachowała się polichromia figuralna (m. in. św. Cyryla i Metodego i św. Olgi) oraz po obu stronach epitafia ks. Bazylego Ławrowskiego i jego żony Pelagii z Terleckich, parocha, dziekana baligrodzkiego i właściciela wsi. Z pozostałych elementów wyposażenia zachowały się dwa boczne ołtarze: św. Mikołaja i Zwiastowania Najświętszej Panny Marii.

W cerkwi znajduje się ikonostas z bogatą dekoracją snycerską i ikonami z XVIII wieku. Wzniesiony w stylu klasycystycznym, o zwartej, klarownej kompozycji. Jest architektoniczny, trój kondygnacyjny, ażurowy, osiowy, symetryczny. Rząd namiestny z dwuskrzydłowymi carskimi wrotami, na ościeżach polichromowane na drewnie postaci św. Bazylego Wielkiego i Jana Chryzostoma. Po obu stronach wrót carskich ikony Chrystusa błogosławiącego i Bogurodzicy. Wrota diakońskie jednoskrzydłowe, zamknięte łukiem profilowanym z motywem kratownicy wokół wizerunków św. Aarona i Mojżesza. Po bokach umieszczono ikony przedstawiające św. Józefa z Dzieciątkiem i nieokreśloną świętą. W rzędzie prazdników umieszczono współczesne obrazy świąt i w osi ikonę Ostatniej Wieczerzy. W strefie Apostołów, w osi ikona Chrystusa Pantokratora oraz ikony Apostołów, po sześć po obu stronach.

Od lat 90-tych XX wieku mieszkańcy wsi Smolnik i Mików, nieustannie podejmują działanie w celu ratowania świątyni. Zmiany w glebie spowodowały pękanie murów i odchylanie się wieży głównej, zapadały się nagrobki na cmentarzu. Próbowano różnych form działania. W rezultacie wzmocniono fundament nawy głównej i uzupełniono ubytki w ścianach.

Od 2011 roku renowacji cerkwi w Smolniku podjął się Podkarpacki Wojewódzki Konserwator Zabytków. Wykonano między innymi: remont dachu, elewacji zewnętrznej, zrekonstruowano i odnowiono okna a także wykonano izolację poziomą fundamentów i położono tynki renowacyjne wewnątrz świątyni. Ogrom prac do wykonania, aby odnowić całą cerkiew przerasta możliwości mieszkańców Smolnika i Mikowa. Dlatego zwracamy się do ludzi dobrej woli o wsparcie materialne kosztownych inwestycji. W ostatnich latach z ofiar składanych przez odwiedzających nas turystów między innymi wyremontowano i wyposażono zakrystię, wykonano nowy ołtarz, ambonkę i podstawę pod krzyż a także konfesjonał i ławki. Światło podczas nabożeństw daje odrestaurowany żyrandol.

Wszystkim dobroczyńcom i darczyńcom dziękujemy za każdą ofiarę na remont ponad dwustuletniej świątyni a w modlitwie polecamy Was Bogu, wypraszając błogosławieństwo w codziennym życiu. Bóg zapłać.